Migracja to ruch ludności mający na celu zmianę pobytu na stałe lub okresowo. Najczęściej przyjmuje się, że migracja związana jest ze zmianą miejsca noclegu a wiec trwa dłużej niż jedną dobę. Zjawisko to występuje od początku istnienia ludzkości.

O migracji swobodnej mówimy wtedy, gdy decyzja o zmianie miejsca pobytu została podjęta dobrowolnie, nie odgórnie. Do nich zaliczymy takie podgrupy jak migracje zarobkowe (wiążące się z pogonią za pieniędzmi, lepsza praca, wysokim bezrobociem na terenach przez nas zamieszkałych), migracje związane ze zmianą miejsca zamieszkania lub zawarciem związku małżeńskiego.

Natomiast migracja wymuszona związana jest najczęściej ze zdecydowanym pogorszeniem się warunków życia. Przyczynami mogą być  wojny, głód, wysiedlenia, deportacje, prześladowania  na tle religijnym, etnicznym, rasowym, politycznym, katastrofy ekologiczne, klęski żywiołowe. Ludzi, których obejmuje taka migracja nazywamy uchodźcami.

Rys 1. Przyczyny migracji stałych

Rys 2.Przyczyny migracji czasowych

TYPY MIGRACJI:

• Imigracja (napływ) - przybycie do nowego miejsca zamieszkania. Osoby uczestniczące w imigracji nazywamy imigrantami.

• Emigracja (odpływ) - opuszczenie dotychczasowego miejsca zamieszkania. Osoby uczestniczące w emigracji to emigranci.

• Reemigracja - powrót z emigracji do ojczyzny

• Deportacja - skierowanie skazanego lub osoby niepożądanej, na przykład ze względu na działalność polityczną, na przymusowy pobyt w odległej miejscowości, również poza granicami kraju; przymusowe przesiedlenia ludności (z przyczyn politycznych, społecznych itd..); teraz także odesłanie nielegalnego imigranta do kraju, którego jest obywatelem.

• Repatriacja - powrót do kraju osób, które opuściły go dobrowolnie lub pod przymusem.

Migracje mogą być wewnętrzne lub zewnętrzne. O migracji wewnętrznej mówimy wtedy, gdy ma ona miejsce w obrębie naszego kraju ojczystego. Przybiera ona dwie zasadnicze formy: wędrówek pomiędzy regionami oraz pomiędzy obszarami wiejskimi a miejskimi. Migracje na mniejsze dystanse można określić migracjami rezydencjalnymi, ponieważ zazwyczaj wiążą się one ze zmianą lokum, otoczenia lub miejsca pracy. Migracje zewnętrzne maja miejsce w przypadku opuszczenia granic swojego państwa.

Przykłady migracji:

• Wysiedlenia - w latach 1939-1945 na terenach polskich okupowanych lub włączonych do Trzeciej Rzeszy zaczęto usuwać ludność, przede wszystkim inteligencje, działaczy politycznych i społecznych, których uznano za wrogie państwu niemieckiemu. Ich domy i wszelki dobytek oddawano niemieckim osadnikom a ich samych osadzono w obozach przesiedleńczych lub wysyłano na przymusowe roboty do Niemiec.

• Deportacje - w czasach drugiej wojny światowej Związek Radziecki przeprowadził masowe deportacje ponad 1 miliona obywateli do odległych jej obszarów.

• Przesiedlenia -wystąpiły głownie po zakończeniu II wojny światowej, kiedy nastąpiła polityczna zmiana granic Rzeczpospolitej, wielu Polaków musiało przeprowadzić się w ustanowione jej granice i zaludnić część przydzieloną nam kosztem poniemieckich Ziem Zachodnich i Północnych.

• Repatriacja - tym rodzajem można określić wielką akcją wymiany ludności między Polską a Związkiem Radzieckim po drugiej wojnie światowej, kiedy Polacy wcześniej deportowani w głąb Rosji wracali do Polski. Mniejsze znaczenie miała repatriacja z Francji, Jugosławii czy Rumunii. Wymiana ludności z Białorusią i Litwą była dobrowolna

• Emigracje - największym ruchem wędrówkowym była emigracja z Europy do Nowego Świata. Miała ona miejsce w wieku XIX i na początku XX. Jej główną przyczyną było przejście państw europejskich z fazy społeczeństw rolniczych do uprzemysłowionych. Nagła poprawa warunków życiowych, emigracja ze wsi do miast, szybki przyrost demograficzny doprowadził po jakimś czasie do braku miejsc pracy, żywności, przeludnienia. Wywożono również do Nowego Świata wiele milionów niewolników głownie z terenów kontynentu afrykańskiego.

Rys 3. Przyrost naturalny, skorygowany o saldo migracji (różnica między imigracja a emigracją) w danym okresie stanowi przyrost rzeczywisty ludności.

Podobnie jak w okresie wielkiej emigracji również obecnie najważniejszym jej powodem są czynniki ekonomiczne. Decydują one o kierunku imigracji. Imigruje się do państw o wyższym rozwoju gospodarczym, przemysłowym - po prostu do krajów bogatszym, oferujących nam więcej niż mamy tu na miejscu na przykład: bezpieczeństwo bytu, społeczeństwo przestrzegające praw człowieka czy lepsze warunki środowiska geograficznego. Bywa, że emigranci opierają swoje decyzje nie tyle na rzetelnej wiedzy co do polepszenia się ich warunków życia, ile na marzeniach i wyobrażeniach. W rezultacie często spotyka ich zawód, który prowadzi do powrotu do ojczyzny lub kolejnych migracji. W krajach słabo rozwiniętych, z których ludzie uciekają zmniejsza się liczba ludności zdolnej do pracy, pojawia się dotkliwy niedobór osób posiadających wysokie kwalifikacje (na skutek drenażu mózgów). Drenaż mózgów to zjawisko przenoszenia się na stałe ludzi o wyższym wykształceniu (specjalistów) do krajów wysoko rozwiniętych, które oferują im wyższe wynagrodzenie i lepsze warunki pracy. Tymczasem w krajach wysoko rozwiniętych duża liczba imigrantów głównie młodych (częściej migrują mężczyźni) wpływa na wzrost przyrostu naturalnego. Przyjezdni z krajów uboższych często podejmują prace nielegalną. Przybywających do Europy Zachodniej migrantów nazywa się gastarbeiterami (niem.) czyli pracownikami bez perspektywy stałego zasiedlenia. Francja w latach 80. wprowadziła premie finansowe i pokrywała koszt przelotu samolotem w celu zachęcenia do powrotu Francuzów, którzy wyemigrowali, jednakże szybko zaniechała takiej procedury ze względu na małe zainteresowanie. Z reguły imigrantów cechuje większy przyrost naturalny, co powoduje wzrost znaczenia mniejszości narodowych w życiu społeczno-gospodarczym. Niektóre państwa wysyłają pracowników za granice, co odciąża rynek pracy, zmniejsza bezrobocie, ale jednocześnie prowadzi do czasowej lub stałej utraty zasobów ludzkich, niekorzystnych zmian w strukturze wieku i płci ludności pozostającej w kraju. Społeczeństwom wielu bogatych krajów zaczynają przeszkadzać cudzoziemcy (na przykład fakt ze zabierają im prace) a także ich odrębności kulturowa. Następuje społeczno-kulturowe wykorzenienie emigrantów. Reemigracja powoduje to ze emigranci oprócz środków finansowych przywożą ze sobą również inne wzorce społeczne i kulturowe.

Rys 4. Wielkie prądy migracyjne do XV wieku.

Rys 5. Wielkie prądy migracyjne od XVI wieku

Rys 6. Główne kierunki współczesnych międzynarodowych migracji zarobkowych.

Skutkiem migracji w niewielkiej skali jest tzw. dzienna ścieżka życia. W niej zawierają się miejsca mniej lub bardziej dla nas ważne: miejsce pracy, dom itd. Każdy człowiek ma swoja własną dzienna ścieżkę życia.

Bibliografia:

• P.Wład Geografia człowiek gospodarzem ziemi (również źródło rysunków)

• J.Kop, M.Kucharska, E.Szkurłat Geografia (również źródło rysunków)

• Encyklopedia PWN

Autor opracowania:

Agnieszka Łuszcz