Przemysł - to dział gospodarki, który eksploatuje zasoby naturalne i przetwarza je na produkty, które zaspokoją potrzeby człowieka.

Ze względu na charakter działalności wyróżnia się:

• przemysł wydobywczy;

• przemysł przetwórczy;

• przemysł do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych ludzi.

Funkcje przemysłu:

• Produkcyjna – polegająca na pozyskiwaniu i przetwarzaniu surowców i półproduktów;

• Społeczna - stwarzanie miejsc pracy, podnoszenie kultury technicznej, zmiana warunków bytu;

• Przestrzenna - czyli przyspieszenie procesów urbanizacyjnych, przekształcanie środowiska.

Czynniki lokalizacji przemysłu

Przemysł nie jest i nie może być w poszczególnych krajach rozmieszony równomiernie. Wynika to z tego, że lokalizacja zakładów we wszystkich regionach kraju nie jest jednakowo opłacalna. Czynniki decydujące o powstaniu i rozwoju okręgów przemysłowych nazywamy czynnikami lokalizacji, a są nimi:

• czynniki przyrodnicze,

• techniczno-ekonomiczne,

• społeczno-polityczne.

W zależności od rodzaju produkcji przemysłowej znaczenie każdego czynnika zmienia się pod wpływem czasu, co wynika przede wszystkim z rozwoju nauki, techniki oraz postępującego procesu globalizacji. Obecnie rola czynników przyrodniczych maleje, wzrasta natomiast znaczenie czynników techniczno-ekonomicznych i społeczno-politycznych. Współczesny główny czynnik lokalizacji dla gałęzi przemysłu to rynek zbytu.

Korzyści czerpane z koncentracji przestrzennej przemysłu sprawiły, że zarówno w krajach uprzemysłowionych, jak też w wielu krajach, które ten dział gospodarki mają jeszcze słabo rozwinięty, powstały lub tworzą się okręgi przemysłowe. Niektóre z nich osiągnęły bardzo duże rozmiary i to właśnie w nich koncentruje się znaczny odsetek produkcji przemysłowej danych krajów, np. okręg Reńsko- Westfalski w Niemczech, Paryski lub Północny we Francji, okręg Turynu i Mediolanu we Włoszech, Doniecki na Ukrainie, Moskiewski (Centralny) leżący w Rosji, Tokio-Kawasaki-Jokohama w Japonii, Nowego Jorku w Stanach Zjedn. Ameryki, Sao Paulo u wschodniej części stanu Minas Gerais w Brazylii, Buenos Aires w Argentynie.

Okręgi przemysłowe, czyli wielkie koncentracje różnorodnych gałęzi przemysłu odpowiednio ze sobą powiązanych, dzielimy na:

• ukształtowane dzięki bogatym zasobom surowców i energii;

• rozwijające się dzięki dogodnemu położeniu, np. na szlakach transportowych:

• rozwijające się dzięki koncentracji funkcji administracyjnych

• rozwijające się dzięki i naukom badawczym oraz o różnorodnych kwalifikacjach

• rozwijające się dzięki chłonnym rynkom zbytu.

Okręgi przemysłowe

Okręgiem przemysłowym nazywamy obszar o dużym nagromadzeniu zakładów przemysłowych, powiązanych ze sobą produkcyjnie. Okręg przemysłowy posiada znaczny odsetek ludności zatrudnionej w przemyśle oraz skupia znaczny potencjał wytwórczy na małym terenie.

Typy okręgów przemysłowych

• Okręgi surowcowe- Istotną rolę w powstaniu okręgów przemysłowych na świecie odgrywało i nadal odgrywa występowanie surowców mineralnych. Szczególnie dotyczy to dużych zagłębi węgla kamiennego. Wiąże się to z tym, że węgiel kamienny przez długi czas był najważniejszym surowcem energetycznym na świecie, a jego jednostkowe zużycie w energochłonnych gałęziach przemysłu było znacznie większe niż obecnie. W związku z tym lokalizacja okręgów przemysłowych z dala od miejsc wydobycia węgla była nieopłacalna. Generalizując okręgi surowcowe charakteryzują się tym, że skupiają wydobycie różnorodnych surowców, produkcje paliw, energii, karbochemię powstałych ciężką chemię, hutnictwo metali powstałych przemysł metalowy oraz produkcję maszyn górniczych, urządzeń dla hutnictwa, ciężkich obrabiarek, maszyn budowlanych powstałych środków transportu. W KWR (Krajach Wysoko Rozwiniętych) w ostatnich dziesięcioleciach nastąpiło pewne przeobrażenie się strukturalne, które polegało na spadku znaczenia niegdyś kreujących je gałęzi przemysłu ciężkiego, a zatem rozwoju przemysłu samochodowego, lotniczego, zbrojeniowego, elektronicznego itp. Przykładem okręgów powstałych na bazie węgla kamiennego są: Okrąg Reńsko- Westfalski (Zagłębie Ruhy), Doniecki, Górnośląski, Północny we Francji.

• Okręgi transportowe – koncentrację przemysłu powoduje dogodne położenie komunikacyjne. W rejonach tych dobrze rozwinięte są przede wszystkim hutnictwo, przemysł maszynowy – głównie środków transportu, petrochemia oraz różne branże przemysłu chemicznego. Np.: Okręg Nadatlantycki w Stanach Zjednoczonych, okręgi w Japonii, Okręg Londyński.

• Okręgi wielkomiejskie – powstałe w dużych aglomeracjach miejskich przez znaczne zasoby siły roboczej, duże rynki zbytu itp. Rozwinęły się w nich gałęzie przemysłu niewymagające dużych ilości surowców, np. przemysł elektromaszynowy, chemiczny, poligraficzny oraz odzieżowy, spożywczy. Np. okręgi: Paryski, Kalifornijski, Moskiewski, Warszawski, Meksyku, Mediolanu.

• Okręgi technopolie – są to okręgi przemysłowe najnowszej generacji, skupiające zakłady przemysłu wysokiej techniki (high-technology).

• Okręgi stref specjalnych – współcześnie tworzące się rejony koncentracji przemysłu (nadmorskie miasta otwarte, specjalne strefy ekonomiczne). Rozwija się tam głównie przemysł elektromaszynowy, chemiczny i środków transportu. Najwięcej stref specjalnych występuje w Azji Południowo-Wschodniej i Wschodniej.

Charakterystyka wybranych okręgów przemysłowych

Główne ośrodki i okręgi przemysłu.

Okręgi przemysłowe

1. Okręgi powstałe w Ameryce:

• Stany Zjednoczone

Właśnie tam powstał największy światowy region przemysłowy, liczący pas długości ok. 600 km. wzdłuż wybrzeża atlantyckiego do Waszyngtonu do Bostonu. Cały ten obszar skupia ok. 20% amerykańskiego przemysłu. Okręg ten rozwinął się m.in. przez wymianę handlową z Europą jak i przez to, że tereny te zostały szybciej skolonizowane, a więc wcześnie rozpoczął się tu typ gospodarki europejskiej. Ważnym ośrodkiem handlowym i przemysłu stały się porty morskie - Nowy Jork, Filadelfia i Boston. Przemysł na tym obszarze posiada różnice w strukturze przemysłu.

Okręg Nowojorski - znajduje się w części środkowej, której centrum stanowi Nowy Jork. Dominuje przemysł lekki dostarczający ¾ produkcji przemysłowej okręgu. Dostarcza tekstylia, odzież, futra, biżuterię, wyroby przemysłu poligraficznego oraz spożywczego. Przemysł ciężki rozwinął się na obrzeżach okręgu nowojorskiego. Ważną rolę odgrywa tam przemysł petrochemiczny (przemysł przerobu ropy naftowej), stoczniowy, maszynowy i elektrotechniczny.
W północnej części okręgu, którego centrum stanowi Boston rozwinięty jest przemysł włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy oraz maszynowy i elektromechaniczny. Oddalenie od miejsc wydobywania surowców spowodowało rozwój przemysłów niewymagających wielu surowców i dużych ilości energii.

Na południu rozwinięte są hutnictwo, przemysł metalowy, maszynowy, chemiczny, środków chemicznych oraz rafineryjny. Jest to spowodowane występowaniem na danym obszarze złóż węgla i rud żelaza w Appalachach oraz zasobom energii rzek płynących z owych gór. Główne miasto okręgu to Filadelfia.

Okrąg Wielkich Jezior - jest to drugi region przemysłowy Stanów Zjednoczonych. Zajmuje on obszary tj. od Milwaukee po Detroit- Cleveland- Pitsburgh i Buffalo. Jego rozwój wiązał się z obecności złóż surowców mineralnych, zwłaszcza rud żelaza i miedzi. W owym regionie rozróżnia się trzy okręgi: 1) Chicago- Milwaukee, 2) Detroit- Cleveland- Pitsburgh, 3) Buffalo- Rochester. Dominuje tu hutnictwo, przemysł maszynowy, zwłaszcza produkcja samochodów. Rozwija się też przemysł spożywczy, którego największym ośrodkiem jest Chicago.

Okręg Kalifornia- to trzeci region przemysłowy w Stanach Zjednoczonych. Rozciąga się na obszarach od San Diego po Los Angeles i San Francisco, jest najbardziej dynamicznie rozwijającym się przemysłem w Stanach Zjednoczonych. Dominuje tu przemysł samolotowy i rakietowy jak i elektroniczny.

Zatoka Meksykańska- czwarty przemysł Stanów Zjednoczonych położony jest nad Zatoką Meksykańską, zajmuje zatem południowy i wschodni Teksas, cześć Luizjany i Oklahomy. Szczególnie rozwinięte gałęzie przemysłu to: petrochemia, przemysł tworzyw sztucznych i zbrojeniowy.

• Brazylia

Największe okręgi przemysłowe Brazylii są zlokalizowane w São Paulo i w Rio De Janerio. Dominuje tam przemysł włókienniczy, odzieżowy, spożywczy, mineralny, oraz hutnictwo, maszynowy, metalowy. Przykładowy okręg to:

Okręg Minas Gerais – głównie nastawiony jest na wydobywanie surowców, gdyż dysponuje bogatymi złożami rud żelaza, metali uszlachetniających stal, cyny, złota, uranu, toru oraz boksytów. Rozwinęło się tu hutnictwo żelaza, aluminium i manganu, przemysł obrabiarkowy, samochodowy oraz zbrojeniowy, petrochemiczny, włókienniczy i spożywczy. Warto również wspomnieć, że zajmuje się wytwarzaniem półfabrykatów dla zakładów zaawansowanego przetwórstwa w Rio de Janeiro i São Paulo.

2. Okręgi przemysłowe powstałe w Europie:

Są one mniejsze niż okręgi amerykańskie, zaliczamy do nich:

• Niemcy

Zajmuje pierwsze miejsce w Europie pod względem wielkości produkcji przemysłowej. Wydobywa się tam zasoby tj. węgiel kamienny i brunatny, ropę naftową i gaz ziemny, rudy cynku i ołowiu, sole potasowe, sól kamienną. Rozwinięte gałęzie przemysłu to chemiczny, maszynowy, stoczniowy, optyczny, włókienniczy, elektroniczny, hutnictwo metali oraz przemysł samochodowy Np.:

Okręg Reńsko-Westfalski - to największy okręg przemysłowy w Europie. Na jego obszarze powstało kilkanaście dużych miast, np.: Essesn, Dortmunt, Düsseldorf. Okrąg ten ukształtował się w oparciu i zasoby węgla kamiennego, brunatnego, ołów, cynk oraz sól kamienną Zagłębia Rury. Na owym obszarze rozwinęło się hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, produkcja maszyn dla górnictwa, hutnictwa, urządzeń włókienniczych, uzbrojenia, obrabiarek. Równocześnie rozwijała się karbochemia z przemysłem sodowym. Spadek popytu na węgiel, stal, wyroby tradycyjnego przemysłu maszynowego zmusił do zmiany struktury gałęziowej przemysłu. Zaczęły rozwijać się wówczas dziedziny takie jak: przemysł fotochemiczny, farmaceutyczny, elektrotechniczny, elektroniczny i samochodowy. Gęstość zaludnienia w okręgu Reńsko- Westfalskim jest największa w Europie- przekracza 100 osób/ km2. Mieszka tu około 15 mln. ludzi, a w przemyśle pracuje ok. 2 mln. osób, co daje ponad 20% zatrudnionych w przemyśle.

• Francja

Stanowi jedną z największych potęg gospodarczych i politycznych świata. Przemysł rozwija się tam bardzo dynamicznie. W fabrykach produkuje się chemikalia, tekstylia, odzież, samochody, samoloty oraz sprzęt elektroniczny. Duża część produkcji przemysłowej jest przeznaczana na eksport. Przykładowy okręg to:

Okręg Paryski- jest największym okręgiem we Francji. Reprezentuje prawie wszystkie gałęzie przemysłu (oprócz wydobywczego i hutniczego). Słynie on z przemysłu samochodowego, lotniczego produkcji maszyn, urządzeń telewizyjnych i radiowych, elektrycznych przyrządów pomiarowych, wyrobów precyzyjnych. Duże znaczenie w Okręgu Paryskim ma przemysł chemiczny, który wytwarza tworzywa sztuczne, barwniki, lakiery, kosmetyki i leki. Dobrze rozwinięta jest produkcja odzieży, zwłaszcza luksusowej, poligrafia oraz kinematografia.

Okrąg w Paryżu rozwinął się przede wszystkim dzięki doskonałemu połączeniu kolejowemu i kołowemu z innymi państwami.

• Wielka Brytania

W Wielkiej Brytanii - najstarszym przemysłowym kraju świata, powstało kilka okręgów przemysłowych. Są to: 1) Londyński, 2) Birmingham, 3) Lancashire z Liverpool i Manchester, 4) Yorkshire z Leeds i Sheffield. Oprócz Londyńskiego wszytskie pozostałe tworzą jeden zwarty region.

Okręg Londyński- jego centrum stanowi Londyn, który niegdyś był największym portem świata. Poprzez handel miasto to stało się stolicą finansową świata. Stworzyło do doskonałe warunki dla rozwoju przemysłu. Obecnie okręg ten cechuje duża dynamika rozwoju, którą wykazują przemysł elektroniczny i przetwarzanie danych. Rozwinięte dziedziny to: przemysł elektrotechniczny, produkcja maszyn i urządzeń. Ważną rolę odgrywa także przemysł lekki tj. włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy. Istotne znaczenie ma także przemysł chemiczny, który wykorzystuje ropę naftową jako podstawowy surowiec. Generalnie Okręg Londyński cechuje się niewielkim zużyciem surowców, tylko koncentracją nowoczesnych przemysłów posiadających wykwalifikowaną siłę roboczą.

Okręg Yorkshire – znajduje się w środkowej Anglii, występują tam złoża surowców tj. węgiel kamienny, rudy żelaza, rudy cynku i ołowiu. Obecnie tradycyjne gałęzie przemysłu nie mają dużego znaczenia przez likwidacje węgla kamiennego i dużych kosztów siły roboczej. Zostały one zamienione na produkcję środków transportu, przemysłu precyzyjnego, elektronicznego i petrochemicznego. Główne ośrodki tegoż przemysłu to połączone blisko siebie miasta, powiązane ze sobą gospodarczo i komunikacyjnie- Leeds i Sheffield.

• Rosja

Ze względu na olbrzymie terytorium, liczbę ludności i duże zasoby naturalne Rosja należy do największych gospodarek świata. Powstały tam okręgi przemysłowe tj.:

Centralny Okręg Przemysłowy - należy do najstarszych i największych okręgów w Rosji. Jest on bardzo rozległy i zwarty. Powstał w najsilniej zaludnionej europejskiej części Rosji- Moskwie. Dominuje tu przemysł budowy maszyn, środków transportu, elektrotechniczny, hutniczy, chemiczny, włókienniczy, odzieżowy, rafineryjny, tworzyw sztucznych oraz nawozów sztucznych i fosforowych.

Uralski Okręg Przemysłowy – położony jest w środkowej i południowej części Uralu. Początkowo prace na tym obszarze związane były z górnictwem soli, rozkwitły one jednak po odkryciu licznych złóż rud żelaza, metali uszlachetniających stal, ołowiu, miedzi, cynku, złota, srebra, platyny a także węgla brunatnego, soli kamiennej, soli potasowych oraz różnorodnych surowców skalnych. W związku z tym obszar ten zaliczamy go do najbogatszych zagłębi surowców świata. Ważną pozycję zajmują przemysł maszynowy i chemiczny.

Kuźniecki Okręg Przemysłowy – po Okręgu Uralskim jest drugim, co do znaczenia okręgiem przemysłowym. Znajduje się on w azjatyckiej części Rosji. Ukształtował się w oparciu o złoża węgla kamiennego, rud żelaza i rud cynkowo ołowianych. W strukturze gałęziowej okręgu dominuje górnictwo węgla, rud żelaza, hutnictwo oraz przemysł maszynowy.

Doniecko-Naddnieprzański Okręg Przemysłowy – rozwinął się na Ukrainie (niewielka część znajduje się w Rosji). Powstanie okręgu wiąże się z bogatymi zasobami węgla kamiennego w Zagłębiu Krzyworoskim. Okręg skupia dziedziny górnictwa, hutnictwa, energetyki, przemysłu maszyn. Powstały także dogodne warunki do produkcji materiałów budowlanych, paliw płynnych, środków piorących oraz przemysłu lekkiego i spożywczego.

• Polska

W Polsce za okręg przemysłowy uznane są skupiska zakładów silnie ze sobą powiązanych terytorialnie, które wytwarzają co najmniej 1% ogółu sprzedanej produkcji przemysłowej. Dla okręgów przemysłowych charakterystyczna jest także koncentracja ludności oraz duży stopień przekształcenia środowiska przyrodniczego. Obecnie w Polsce znajdują się 22 okręgi oraz kilkadziesiąt ośrodków przemysłowych. Należą do nich np.:

Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP) –to najważniejszy okręg przemysłowy Polski. Ukształtował się dzięki złożom węgla kamiennego, rud cynkowo- ołowianych. Na terenie GOPu rozwinęło się hutnictwo żelaza oraz metali nieżelaznych. Ważną pozycję zajmują: karbochemia, przemysł metalowy, środków transportu, zbrojeniowy, obrabiarkowy, przemysł lekki i spożywczy, produkcja materiałów budowlanym. Dodatkowo przemysł uzupełniają zakłady przemysłu ceramicznego, drzewno-papierniczego, dziewiarskiego, odzieżowego, poligraficznego, przetwórstwa spożywczego, szklarskiego, włókienniczego.
GOP tworzy 14 większych miast i kilkanaście mniejszych miast i wsi. Najistotniejszym i największym miastem GOPu są Katowice.

Warszawski Okręg Przemysłowy – to drugi okręg przemysłowy w Polsce pod względem wielkości produkcji przemysłowej. Znajduje się w środkowej Polsce, obejmuje województwo mazowieckie. Jego powierzchnia wynosi ok. 7 tys. km2. Rozwój zawdzięcza między innymi stołecznym funkcjom Warszawy. Charakterystyczne dla tego okręgu są duże udziały kapitału zagranicznego oraz liczne inwestycje.
Rozwinięty jest tu przemysł elektrotechniczny, elektroniczny, precyzyjny, środków transportu i maszynowy, a także metalurgiczny, chemiczny, materiałów budowlanych, poligraficzny, spożywczy. Duże znaczenie ma też rozwój farmaceutyczny, kosmetyczny i odzieżowy.
Największe ośrodki przemysłowe to m.in.: Warszawa, Pruszków, Żyrardów, Piaseczno, Sochaczew, Ożarów oraz Mińsk Mazowiecki.

3. Okręgi przemysłowe powstałe w Azji:

• Japonia

Japoński przemysł skupia się w wąskiej strefie. Zajmuje on blisko 15% powierzchni Japonii, czyli obszary od północnego Kiusiu wzdłuż wybrzeża Morza Japońskiego do Osaki-Nagoi, aż po Kanto. Wytwarza się tam ok. 80% produkcji przemysłowej. Wyróżniamy tam cztery okręgi przemysłowe: 1) Tokio-Jokohama, 2) Osaka-Kobe, 3) Nagoja, 4) południowa część Kiusiu.

Okręg Tokio-Jokohama – znajduje się na przylegającej do Zatoki Tokajskiej Nizinie Kanto. Żyje tam ogromna liczba ludzi (gęstość zaludnienia wynosi ponad 20 tys. osób/km2), jest dobre położenie transportowe. Te dwa czynniki powodują rozwój przemysłu. Centrum okręgu stanowi jedno z największych miast świata- Tokio. Przemysł rozwija się we wszystkich dziedzinach oprócz wydobywczego. Najważniejszą rolę spełniają zatem przemysł: chemiczny, maszynowy, środków transportu, maszynowy, elektrotechniczny, poligraficzny i precyzyjny.

• Chiny

Są światową potęgą przemysłową. Są wiodącym producentem bawełnianej przędzy i odzieży, znajdują się w czołówce wytwórców cementu, węgla, kwasu siarkowego, stali i energii elektrycznej. Okręgi przemysłowe na terenie Chin to np.:

Okręg Fushun-Anshan– znajduje się w prowincji Liaoning w Chinach. Rozwija się dzięki zasobom węgla kamiennego, rud żelaza, magnezu a także ropy naftowej. Baza surowcowa pozwala na rozwój hutnictwa, karbochemii, produkcji maszyn. Naturalnie rozwija się tu także przemysł włókienniczy i tekstylny.

Okręg Północny - (Pekin-Tianjin) znajdują się to zasoby węgla kamiennego, rud żelaza, ropy naftowej i wanadu. Jego baza surowcowa stwarza zatemdoskonałe warunki do rozwijania się hutnictwa żelaza i stopów metali, przetwórstwa węgla kamiennego i ropy naftowej. Okręg ten jest słynny z produkcji statków i samochodów osobowych. Przemysł lekki, spożywczy, kosmetyczny, elektroniczny oraz poligraficzny także zaczynają się stawać centrum przemysłu.

• Indie

W przemyśle pracuje 13% ludności i wytwarza około 30% dochodu narodowego. Przemysł przetwórczy Indii wytwarza towary z branży konsumpcyjnej, włókienniczej, hutniczej. Przemysł chemiczny wytwarza głównie nawozy sztuczne. Bardzo dobrze rozwinięte jest włókiennictwo.

Okręg Damodar – położony jest nad rzeką Damodar na pograniczu stanów Bengali Zachodni i Bihar w Indiach. To największy okręg przemysłowy w Indiach. Bywa nazywanyindyjskim Zagłębiem Ruhry. Występują tam złoża węgla kamiennego, rud żelaza, metali uszlachetniających, miedzi, miki oraz boksytów. Rozwija się przemysł metalowy, produkcji żelaza i stali, karbochemii oraz środków transportu.
Wydobyciem węgla kamiennego w tym okręgu zajmuje się ponad 300 kopalń. Dostarczają one około 50% wydobycia tego surowca w całych Indiach. Największymi miastami są Ranigańdź i Bokaro.

4. Okręgi przemysłowe powstałe w Afryce:

Głównie opierają się naprzemyśle wydobywczym (jedne z największych zasobów surowców mineralnych na świecie). Występują tu m.in.: złoża złota, platyny, diamentów, węgla kamiennego, azbestu, rudy uranu, miedzi, chromu, manganu, żelaza oraz gazu ziemnego.

• RPA

Okręg Witwatersrabd – znajduje się w prowincji Transwal w RPA. Poprzez złoża węgla, złota, diamentów jest jednym z najbogatszych zagłębi surowcowych na świecie. Jest największym okręgiem Afryki. Na eksport pozyskuje się tam głównie węgiel kamienny, złoto, patynę, srebro, diamenty, inne kamienie szlachetne, cynk, ołów itd. Rozwinął się tam także przemysł elektromaszynowy (produkujący np. samochody, wagony), przemysłowy i włókienniczy.

• Zair/Zambia

Shaba-Copperbelt – powstał na pograniczu Zairu i Zambii, gdzie znajdują się zasoby miedzi, złota, srebra, uranu, kobaltu, cyny, germanu i tantalu. Początkowo przy udziale obcych kapitałów (brytyjskich, belgijskich i niemieckich) rozwinęło się hutnictwo metali na eksport. Później na terenie Shaby zaczęły rozwijać się przemysły tj. spożywczy, chemiczny, cementowy, które zaspokajały potrzeby lokalne. Główne ośrodki przemysłu to: Lubumbashi, Likasi w Zairze oraz Ndola i Mufulira w Zambii.

 

Rozwój okręgów przemysłowych

W wielu krajach okręgi przemysłowe ulegają głębokim przekształceniom. Jednocześnie, na obszarach wcześniej słabo zurbanizowanych wciąż powstają nowe okręgi. Główną przyczyną tego następstwa jest rozwój technologii. Zmiana ta wpływa na wielkość przedsiębiorstw, źródła zaopatrzenia w surowce, rynek pracy, lokalizacje działalności produkcyjnej. Prowadzi to do kształtowania się nowych przestrzeni ekonomicznych. Obecnie dysproporcje w uprzemysłowieniu poszczególnych kontynentów i krajów są ogromne i pogłębiają się.
Wynika to z potencjału gospodarczego i polityki rozwoju poszczególnych państw. Największe różnice występują między krajami o słabo i dobrze rozwijającej się gospodarce.

W rozwoju okręgów przemysłowych zauważamy następujące tendencje:

• w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo restrukturyzuje się stare surowcowe okręgi, likwidując przy tym przemysły uciążliwe dla środowiska;

• w krajach słabo rozwiniętych występuje dynamiczny rozwój okręgów przemysłowych nastawionych na przemysł surowcowy.

Przemysł w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo charakteryzuje:

• rozwój tradycyjnych gałęzi przemysłu (górnictwa, hutnictwa, przemysłu spożywczego i włókienniczego)

• wysoki udział przemysłu wydobywczego w globalnej wartości produkcji przemysłowej (ok. 50%);

• tworzenie się okręgów przemysłowych o strukturze gałęziowej, charakterystycznej dla okręgów surowcowych;

• słabo rozwinięty przemysł maszynowy;

• brak przemysłów zaawansowanych technologii.
  

Przemysł w krajach dobrze rozwiniętych gospodarczo charakteryzuje:

• deglomeracja okręgów przemysłowych;

• ograniczenie lub likwidacja przemysłu ciężkiego;

• likwidacja przemysłów degradujących środowisko naturalne;

• rozwijanie się przemysłu wysokiej techniki przynoszącego zyski;

• wzrost roli przemysłu high-technology w ogólnej produkcji przemysłowej.

Rozmieszczenie produkcji przemysłowej na świecie.

Wyróżnia się kilka regionów różniących się od siebie poziomem potencjału i strukturą gałęziową przemysłu. Należą do nich:

• kraje najlepiej rozwinięte gospodarczo (Stany Zjednoczone, Japonia, państwa Europy Zachodniej) o nowoczesnym potencjale technologicznym w wielu dziedzinach produkcji przemysłowej – rozwija się tutaj głównie przemysł high-technology;

• kraje Europy Środkowo-Wschodniej – o dużym potencjale przemysłowym, głównie przemysłu ciężkiego, który wymaga modernizacji i restrukturyzacji;

• Rosji – kraju bogatego w zasoby naturalne, który posiada dobrze rozwinięty przemysł środków produkcji;

• kraje Azji Południowo-Wschodniej i Wschodniej – o dynamicznie rozwijającym się przemyśle, głównie elektroniki użytkowej;

• Chiny – kraj, w którym bardzo szybko rozwijają się okręgi wydobywcze, głównie węglowe, przemysł elektromaszynowy, włókienniczy i odzieżowy oraz hutnictwo żelaza;

• kraje Ameryki Łacińskiej i Afryki, –w których systematycznie wzrasta eksploatacja surowców, głównie rud żelaza i metali nieżelaznych;

• kraje Bliskiego Wschodu nastawione na eksploatację i eksport ropy naftowej, gazu ziemnego.

Bibliografia:
~

Bibliografia:

• Roman Domachowski „Geografia gospodarcza świata i Polski”. Wyd. Oświata. Warszawa 1999.

• Władysław Skrzypczak- „Geografia ekonomiczna. Uczniowie szkół średnich. Kandydaci na studia.” Wydanie czwarte- rozszerzone. EFEKT. Warszawa 1997

• ”Repetytorium z geografii gospodarczej”. Praca zbiorowa pod redakcją Ireny Fierli. Wydanie VI. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2004.

• ”Geografia” Podręcznik część 2 szkoły ponadgimnazjalne zakres podstawowy. Jadwiga Kop, Maria Kucharska, Elżbieta Szkarłat. Wydawnictwo Szkolne PWN. Warszawa- Łódź 2004.

• rysunek1 www.igipz.pan.pl/miasto/sleszynski/publikacje/atlas_sw/atlas_okregi.jpg

• rysunek www.edukator.pl/pix/users/Image/6plus/rys13659.gif

Autor opracowania:

Anna Pietruszczak