Przemysł jest to dział produkcji, w którym wydobywanie zasobów przyrody i dostosowanie ich do potrzeb ludzi odbywa się na dużą skalę, na zasadzie podziału pracy i za pomocą maszyn. W dużym stopniu decyduje o poziomie i tempie wzrostu gospodarczego, ponieważ  jako jedyny jest działem gospodarki wytwarzającym środki pracy.

Przemysł w Polsce
http://www.wiking.edu.pl/upload/geografia/images/Polska_firmy.jpg

Przemysł możemy podzielić na:

I. Przemysł ciężki

Dział gospodarki zajmującego się wytwarzaniem przede wszystkim maszyn i półproduktów. Zazwyczaj nie produkuje on na potrzeby konsumentów, tylko innych gałęzi przemysłu. Ten rodzaj przemysłu nie jest przyjazny środowisku- emituje dużo zanieczyszczeń. Gałęzie tego przemysłu to:

1. Przemysł paliwowo energetyczny

Jest to dział gospodarki zajmujący się wydobywaniem surowców energetycznych takich jak: węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny oraz przetwarzaniem ich w elektrowniach i rafineriach. Najwięcej rafinerii ropy naftowej powstaje na obszarach roponośnych, jednak rozwój nowoczesnych środków transport (Np. rurociągi i supertankowce) pozwolił na powstawanie zakładów w miejscach znacznie oddalonych od rejonów wydobycia (Np. w portach- rafineria w Gdańsku).Gałęzie tego przemysłu to: przemysł energetyczny, przemysł paliwowy i węglowy.

a) Przemysł węglowy

Jest gałęzią przemysłu paliwowo-energetycznego opierającą się na górnictwie- obejmującego ogół działalności zmierzającej do wydobycia kopaliny i jej przygotowania w procesie wzbogacania (obniżania zawartości zanieczyszczeń) do zastosowania w różnych dziedzinach przemysłu, bądź bezpośredniego wykorzystania w życiu codziennym. Najlepiej rozwiniętym pod względem górnictwa rejonem w Polsce jest Śląsk.

b) Przemysł energetyczny

Jest zarówno gałęzią przemysłu paliwowo-energetycznego i działem nauki i techniki (energetyka), których zadaniem jest przetwarzanie dostępnych form energii ( na postać łatwą do wykorzystania przy zasilaniu wszelkich procesów przemysłowych, a także napędzaniu maszyn i urządzeń używanych w życiu codziennym). Obejmuje dostarczanie energii w dwóch postaciach- elektrycznej i cieplnej. Składa się z dwóch części-elektrowni, ciepłowni, elektrociepłowni i fabryk (energię pierwotną przetwarza się na jej użyteczną postać) oraz energetycznych sieci przesyłowych (system urządzeń umożliwiających przesyłanie energii do odbiorcy).Przemysł energetyczny należy do sektorów gospodarki, które mają najbardziej szkodliwy wpływ na środowisko.

2. Przemysł metalurgiczny

Jest on jedną z ważniejszych gałęzi przemysłu przetwórczego. Zajmuje się przygotowaniem wydobytych z ziemi rud do uzyskania z nich czystego metalu, rafinacją metali, ich obróbką cieplną i chemiczno-cieplną (hartowanie itp.), odlewaniem w celu nadawania im określonych kształtów oraz produkcją stopów. Możemy wyróżnić dwa działy przemysłu metalurgicznego: hutnictwo żelaza i stali oraz hutnictwo metali nieżelaznych. Surowce, które wytwarzane są przez przemysł metalurgiczny wykorzystuje się potem w przemyśle maszynowym ,czy też metalowym. Najważniejsze produkty u producenci światowi: stal- Japonia, USA, Chiny, Rosja, Ukraina, Korea Południowa oraz kraje Europy Zachodniej, aluminium-USA, Rosja, Kanada, Japonia, Brazylia i Australia, miedź-USA, Chile, Japonia, Rosja, Chiny i Niemcy, cynk-Rosja, Japonia, Kanada, Chiny, USA i Niemcy, ołów-USA, Rosja, Niemcy, Wielka Brytania, Japonia, Chiny i Francja, a także cyna, rtęć i metale szlachetne (złoto, srebro i platyna). Hutnictwo żelaza jest dobrze rozwinięte w Polsce-Górnośląski Okręg Przemysłowy oraz pojedyncze ośrodki: Kraków, Częstochowa, Stalowa Wola, Warszawa, Ostrowiec Świętokrzyski.

a) Kopalnictwo i hutnictwo żelaza

b) Przemysł metalowy

Gałąź przemysłu metalurgicznego, obejmuje on odlewnictwo, produkcję armatury, wyrobów blaszanych, narzędzi i naczyń.

c) Przemysł metali niezależnych

3. Przemysł elektromaszynowy

Jest gałęzią przemysłu metalurgicznego. Charakteryzuje się wytwarzaniem produktów o dużych rozmiarach oraz zaopatrywaniem w  nie przeważnie zakładów a  nie indywidualnych odbiorców.
Jest to najdynamiczniej rozwijająca się obecnie gałąź przemysłu w krajach wysoko rozwiniętych. Do jego funkcjonowania niezbędny jest duży kapitał, nowoczesna myśl techniczna i wysoko rozwinięci pracownicy. Jest on również wskaźnikiem rozwoju
gospodarczego kraju.  Poszczególne państwa specjalizują się w produkcji różnych urządzeń Np. Japonia-produkcja sprzętu elektronicznego i samochodów, Szwajcaria-urządzenia precyzyjne, zegarki. Gałęzie przemysłu elektromaszynowego: maszynowy, precyzyjny, środków transportu, elektrotechniczny i elektroniczny. Najważniejsze wyroby przemysłu elektromaszynowego to: środki transportu, silniki elektryczne, maszyny górnicze, budowlane, włókiennicze i urządzenia elektroniczne. Potentaci w przemyśle elektromaszynowym to: Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy, Chiny, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Kanada, Rosja, Hiszpania, Korea Południowa, Tajwan, Malezja, Tajlandia.

a) Przemysł maszynowy

Zajmuje się produkcją maszyn i sprzętu ciężkiego, zwykle na potrzeby innych przemysłów. Jest to gałąź przemysłu ciężkiego. Jednak przeważnie nie zalicza się do niego produkcji pojazdów, statków, urządzeń AGD, oraz przemysłu zbrojeniowego.
Przykłady produktów przemysłu maszynowego: maszyny górnicze, włókiennicze, hutnicze, budowlane, papiernicze i maszyny drukarskie, obrabiarki i silniki.

b) Przemysł precyzyjny

To gałąź przemysłu elektromaszynowego, obejmuje on przede wszystkim mechanikę precyzyjną (wytwórnie instrumentów pomiarowych i aparatury automatyzacyjnej-nie elektronicznej) i optykę (wytwórnie sprzętu optycznego. Przykłady produktów to m.in.: wagi, zegary mechaniczne, soczewki, lunety, teleskopy. W przemyśle precyzyjnym od personelu wymaga się wysokich kwalifikacji. Jego rozwój umożliwia postęp w automatyzacji produkcji przemysłowej i ułatwia postęp badań naukowych, podnoszenie jakości produkcji różnorodnych wyrobów i udoskonalanie procesów produkcyjnych. Niestety w Polsce jest on stosunkowo słabo rozwinięty. Głównymi ośrodkami są Kraków i jelenia Góra.

c) Przemysł środków transportu

Jest to gałąź przemysłu elektromaszynowego, stanowi ok. 10%  światowej produkcji przemysłu. Obejmuje on:

- przemysł samochodowy

Jest to branża przemysłu środków transportu  obejmującego produkcję samochodów osobowych i specjalnych (Np. radiowozy), autobusów, samochodów ciężarowych, ciągników samochodowych. Potentaci przemysłu samochodowego to: Japonia, USA, Niemcy, Francja, Włochy, Korea Południowa, Rosja, Hiszpania i Wielka Brytania, w Polsce działa 9 W Polsce funkcjonuje 9 wielkich fabryk, w których wytwarza się samochody i autobusy: Fiat, FSO, Opel, Volkswagen, Solaris, MAN, Scania, Volvo.

- przemysł lotniczy

Branża przemysłu środków transportu, która obejmuje produkcję samolotów, śmigłowców, szybowców, balonów, rakiet. Główni producenci tej branży to:
USA, Unia Europejska –Airbus, Rosja – Tupolew, Jakowlew, Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Japonia..

- przemysł stoczniowy

Branża przemysłu środków transportu zajmująca się produkcją statków do przewozu ładunków, statków-promów, statków pasażerskich, holowników, jachtów, motorówek, kadłubów. Jest jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi przemysłu. Dzieje się tak, ponieważ 90% handlu światowego, to handel morski
Główni producenci-Japonia, Korea Południowa, Niemcy, Tajwan, Dania, Hiszpania, Włochy, Chiny, Polska.

- przemysł taboru szynowego

- przemysł motocykli i rowerów.

d) Przemysł elektrotechniczny i elektroniczny

Gałąź przemysłu elektromaszynowego, dział gospodarki  wytwarzający urządzenia elektroenergetyczne, elektroniczne i elektryczne.

4. Przemysł chemiczny

Jest to jedna z najważniejszych gałęzi przemysłu przetwórczego. Obejmuje on przemysł chemii organicznej (wytwarzający produkty na bazie węgla kamiennego, ropy naftowej, gazu ziemnego, drewna i innych substancji organicznych) i przemysł chemii nieorganicznej (wytwarzający produkty na bazie, Np. siarki, fosforytów, soli mineralnych i innych materiałów nieorganicznych). Często dzieli się go również ze względu na tonaż produkcji: tzw. wielka chemia-produkcja tanich produktów i półproduktów chemicznych na ogromną skalę (w milionach ton), Np. paliwa, tworzywa sztuczne, gazy przemysłowe, czy też nawozy sztuczne, chemia małotonażowa-produkcja w niewielkiej skali (maksymalnie do dziesiątków ton) kosztownych chemikaliów, leków kosmetyków i przetwórstwo chemiczne- przetwarza chemikalia w produkty końcowe, Np. poprzez mieszanie, obróbkę techniczną, czy mechaniczną. Ze względu na to, że większość operacji w przemyśle chemicznym można łatwo zautomatyzować, charakteryzuje się on niską  pracochłonnością, jednak pochłania on dużo kapitału. Kraje o najlepiej rozwiniętym przemyśle chemicznym to: Japonia, USA, Kanada, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Rosja, Ukraina, Włochy, Brazylia, Wenezuela oraz kraje leżące w rejonie Zatoki Perskiej. Przemysł chemiczny możemy podzielić ze względu na rodzaj produkowanych wyrobów na: przemysł koksowniczy, petrochemiczny, sodowy, kwasu siarkowego, nawozów sztucznych, tworzyw sztucznych, przetwórstwa tworzyw sztucznych, włókien sztucznych i syntetycznych, farb i lakierów, farmaceutyczny, środków czystości oraz środków ochrony roślin.

5. Przemysł mineralny

Jest gałęzią przemysłu przetwórczego, zajmującego się wydobyciem, tworzeniem i obróbką surowców mineralnych. Najważniejsze produkty przemysłu mineralnego to: materiały budowlane, spoiwa wiążące oraz wyroby ceramiczne. Gałęzie przemysły mineralnego to:

a) Przemysł materiałów budowlanych

Gałąź przemysłu mineralnego obejmujące takie branże jak: przemysł kruszyw i surowców mineralnych oraz kamienia budowlanego, cementowy, wapienniczy, gipsowy itd.

b) Przemysł szklarski

Przemysł szklarski jest to gałąź przemysłu mineralnego. Ten dział przemysłu zajmuje się produkcją szkła użytkowego (dekoracyjnego, laboratoryjnego), szkła płaskiego, materiałów budowlanych ze szkła i opakowań szklanych. Zalicza się go do gałęzi przemysłu mineralnego lub chemicznego.

c) Przemysł ceramiczny

Jest to gałąź przemysłu mineralnego zajmująca się produkcją wyrobów ceramicznych, Obejmuje branże m.in. takie jak: przemysł porcelanowy, czy też kamionkowy. Powstał w wyniku stopniowego przekształcania się rzemiosła w produkcję przemysłową.

II. Przemysł lekki

Dział gospodarki, grupa 3 gałęzi przemysłu, których głównym zadaniem jest wytwarzanie odzieży, obuwia oraz półfabrykatów do produkcji tych wyrobów. Należą do niego:

a) Przemysł włókienniczy.

Jest to gałąź przemysłu lekkiego zajmujący się przetwórstwem surowców na włókna, m.in. tkaniny, dzianiny. Obejmuje  przędzalnictwo, tkactwo, dziewiarstwo oraz w przypadku przetwórstwa włókien łykowych – roszarnictwo. Po wojnie największymi okręgami przemysłu włókienniczego w Polsce były: Łódzki Okręg Przemysłowy i Bielski Okręg Przemysłowy.

b) Przemył odzieżowy

Zajmuje się wytwarzaniem odzieży z tkanin i dzianin głównie bawełnianych, wełnianych, jedwabnych (jak również z innych surowców, Np. skóry). Jego podstawowym zadaniem jest zaspokajanie zmieniającego się i wzrastającego zapotrzebowania społeczeństwa (przyczynami są m. in.-zmiany poziomu materialnego i życia kulturalnego, postępu technicznego, czy kierunków mody)  na artykuły odzieżowe oraz potrzeby eksportu. Obecnie czas wykonywania produktu został skrócony do minimum dzięki wprowadzeniu mechanizacji pracy, unowocześnieniu i skomputeryzowaniu parku maszynowego.

c) Przemysł skórzany

Przemysł skórzany jest działem gospodarki, zajmującym się wytwarzaniem produktów i półproduktów wykonanych ze skóry (Np. buty, kurtki, futra). Obejmuje on garbarnie, fabryki butów i wytwórnie galanterii skórzanej.

III. Pozostałe gałęzie przemysłu

1.Przemysł spożywczy

Jest to dział gospodarki, który zajmuje się wytwarzaniem produktów i półproduktów przeznaczonych do spożycia. Są to m.in. produkty  mięsne, mleczne czyli nabiałowe, pieczywo, cukiernicze, napoje alkoholowe i bezalkoholowe, i wiele innych. Przemysł ten obejmuje- rzeźnie, zakłady przetwórstwa rybnego i mięsnego. Mleczarnie, piekarnie, cukrownie, gorzelnie, browary, młyny, wytwórnie soków  przetwórstwo warzywniczo-owocowe, zakłady cukiernicze i tytoniowe.

Przemysł spożywczy w Polsce
http://www.wsz-pou.edu.pl/dane/Image/wykres1(1).jpg

2. Przemysł wysokiej technologii (ang. High – Tech.  Industry)

Jest to gałąź przemysłu, w której wykorzystuje się  najnowsze osiągnięcia naukowe, techniczne i technologiczne, zarówno w procesie produkcyjnym, jak w samym produkcie. Gałęziami tego przemysłu są-przemysł elektroniczny, lotniczy, kosmiczny, optyczny, farmaceutyczny i biotechnologiczny. W latach 70. XX wieku, na skutek rewolucji przemysłowej rozwinął się przemysł wysokich technologii. Charakterystyczną cechą tego przemysłu jest wysokie przetwarzanie surowców i duży udział wydatków na badania naukowe. Opiera się na automatyzacji i komputeryzacji produkcji. Ten rodzaj przemysłu rozwija się w krajach wysoko rozwiniętych: USA, kraje Europy Zachodniej, Japonia, Korea Południowa, Tajlandia i Indonezja. Na skutek funkcjonowania przemysłu wysokiej technologii powstała Dolina Krzemowa w USA, która jest obszarem innowacji technologicznych i zalążkiem nowoczesnych okręgów przemysłowych.

3.Przemysł drzewno-papierniczy

Jest to gałąź przemysłu, do którego najważniejszych produktów należą: grubizna, tarcica, płyty pilśniowe, płyty paździerzowe i płyty wiórowe, celuloza, papier i tektura, różnego rodzaju sklejki, meble, stolarka budowlana. Kraje o najbardziej rozwiniętym przemyśle drzewo-papierniczym to: USA, Kanada, Niemcy, Chiny, Finlandia, Szwecja, Rosja i Brazylia. W Polsce ten rodzaj przemysłu nie jest dostatecznie rozwinięty. Produkujemy głównie: grubiznę i tarcicę, celulozę, papier i tekturę oraz meble.

a) Przemysł drzewny

Przemysł drzewny jest gałęzią przemysłu drzewno-papierniczego wykorzystująca do produkcji obróbkę określonych gatunków drewna. Branże przemysłu drzewnego to m.in. przemysł tartaczny, meblarski i wyrobów stolarskich, płyt i sklejek, stolarki budowlanej, konstrukcyjnych budynków drewnianych, opakowań drewnianych oraz zapałczany. Obejmuje on również: wytwórnie sprzętu biurowego, narzędzi, przyborów kreślarskich, galanterii drzewnej oraz wyrobów z wikliny, trzciny oraz korka

Leśnictwo i przemysł drzewny
http://www.wsz-pou.edu.pl/dane/Image/wykres1(1).jpg

b) Przemysł papierniczy

Jest to gałąź przemysłu drzewno-papierniczego. Dzieli się na przemysł celulozowo-papierniczy i przemysł przetwórczo-papierniczy.

Bibliografia:

• Encyklopedia powszechna PWN

• Leksykon wiedzy szkolnej, wyd. Graf- Punkt

• Geografia, część 2 Wydawnictwo Szkolne PWN

• Świat Wiedzy

Strony internetowe:

• www.wikipedia.pl

Autor opracowania:

Adrianna Lau